Tefsirde Tahsis: Muḳātil b. Suleymān’ın Kitāb-ı Muḳaddes’in Tahrifine Dair Âyetleri Hz. Muhammed’in Tebşiri Özelinde Yorumlaması

Muḳātil b. Suleymān’ın (öl. 150/767) et-Tefsīru’l-kebīr adlı eseri, tefsir literatürünün erken dönem kaynaklarından bize ulaşan ilk tam kabul edilir. et-Tefsīru’l-kebīr’de Kur’ân âyetlerini eden müfessirin, altını çizerek vurgulu bir şekilde ele aldığı meselelerden biri Hz. Peygamber’in tebşirinin Kitāb-ı Muḳaddes’te gizlenmesidir. Müfessir, müjdelendiğinin gizlenmesiyle bu kitapların tahrifi arasında irtibat kurar. Muḳaddes’in iddiasından yolan çıkan iddiasını delillendirmek için ettiği âyetleri incelediğimizde tefsirde tahsis olgusuyla karşılaşırız. Tahsis fıkıh usulü literatüründe, ʿāmm lafızla, kapsadığı fertlerden kısmının kastedildiğinin delille açıklanması anlamında kullanılan terimdir. Bu terimin muhtevası göz önünde bulundurulduğunda, yapmasının, pek çok anlama müsait lafızların anlamını sadece içerikle sınırlandırma anlamına geldiği anlaşılır. Suleymān’ı yapmaya sevk ana etken, tahrif konusudur. meselesi, Müslüman ilim insanlarının dikkatini çeken konu olagelmiştir. Zira Kur’ân’da, Tevrat’ın يحرفون “tahrif ediyorlar”, فَبَدَّلَ “değiştirdi”, يَلْوُ۫نَ اَلْسِنَتَهُمْ “dillerini eğip büküyorlar”, يَكْتُمُونَ “gizliyorlar”, وَلَا تَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ “hakkı batılla karıştırmayın”, وَتَكْتُمُوا “hakikati saklamayın”, يَكْتُبُونَ الْكِتَابَ بِاَيْد۪يهِمْ “Kitap’ı elleriyle yazıyorlar” ifadeleriyle zikredilmektedir. Kur’ân’ın husustaki beyanı, âlimlerin Tevrat’la alakalı tenkitlerini teşvik etmiştir. Tenkit edilen hususlar Muhammed’in önceki kitaplarda müjdelendiği kökeni, kronolojik sıralamada yanlışlık, üslup farklılığı, bilgi hataları ve çelişkiler vardır. Ehl-i Kitap’a yöneltilen eleştirilerin arasından, yoğunlaştığı tebşirdir. Onu meselesini savunmaya kaynak âyetleridir. Bunun yanı sıra müfessirin yaşadığı coğrafyanın da onun şekillendirmede etkili olması kuvvetle muhtemeldir. Belh Merv gibi muhitlerde Yahudi nüfusu hesaba katıldığında, Yahudilerle diyalog geliştirmesi mümkün olduğu kadar, eleştirilerinin diyaloglar çerçevesinde şekillenmesi de Muḳātil’in eleştirisi, müjdelenmesi bağlamında dile getirilir. Fakat tebşir vurgusu, eleştirisinin ötesine geçer. Müfessir “كتم أمر محمد /بكتمان konusunun Tevrat’ta gizlenmesi”, “نعت /صفة / sıfatı” şeklinde kısa ibarelerle meseleyi okurun gündeminde daima canlı tutar. Tespit edebildiğimiz kadarıyla tebşirle doğrudan bulduğu elli iki âyet Tahrif ise otuz sekiz âyette alır. Müfessirin hem ilişkilendirdiği sayısı altıdır. Onun tahrifle irtibatlandırmayıp gördüğü on ikidir. Bunların arasından toplam kırk âyetin tefsirinde yaptığı tespit edilmiştir. tahsisleri tasnif ettiğimizde; sıla cümlelerinin, deyimlerin deyimsel ifadelerin tefsirinde, kelimelerin içeriğini belirlerken zamirin mercii konusunda tahsisler olarak dört temel başlıkta derli toplu çerçeve oluşturabiliriz. Tebşir düşüncesi, zihninde motiflerden tefsirleri motife paralel seyir izler. Pek düşünceyi meşrulaştıracak iddiayı teyit edecek düzeyde yorum örnekleri bulunur. Nitekim Âl-i İmrân 78. يلوون ألسنتهم بالكتاب okurken dillerini bükerler” ifadesinin Tevrat’taki sıfatlarının silinip bunun yerine başka sıfatların yazıldığı söylenirken; en-Nisâ 37. “Muhammed’in gizlenmesi Tevrat’tan silinmesi (بكتمان و محوه من التوراة)” ifadeleri yer Yine es-Saf 8. يُر۪يدُونَ لِيُطْفِؤُ۫ا نُورَ اللّٰهِ بِاَفْوَاهِهِمْ “Ağızlarıyla Allah’ın nurunu söndürmek isterler” lafzı Yahudilerin Hıristiyanların İncil’de alan dinini gizledikleri Oysa “Allah’ın nuru” ifadesiyle anlatılan Kur’ân’dır. seçtiği anlamı içeriğinden kesittir. Böylece geniş anlam alanına sahip ifadenin muhtevasını daraltmıştır. Söz konusu daraltma işi, teknik örneği sayılır. Tefsirde tahsisin gerçekleştiği diğer örnekler; hidâyet/dalâlet, hak/bâtıl, iman/küfür, âyet, kelime, cimrilik, ilim, vaat, beyan, yüz çevirmek kitabı ibarelerinin tefsirlerinde mevcuttur. bağlama aşırı sadakati içeriğe dar muhtevayla sınırlandırmasını beraberinde getirmiştir.